Zabytki

Na terenie gminy Nowe Piekuty znajduje się dwanaście obiektów zabytkowych objętych ochroną prawną wynikającą z ujęcia ich w rejestrze zabytków województwa podlaskiego, prowadzonym przez Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Są to:

1. Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP w Hodyszewie – 1931 r

Kościół na planie centralnym, murowany z cegły, oszkarpowany, otynkowany. Od zachodu dwukondygnacyjny portal flankowany wieżami z baniastymi hełmami. W drugiej kondygnacji wnęki portalu zamkniętej łukiem pełnym, umieszczony balkon z ażurową balustradą. Prezbiterium wydzielone, zamknięte płasko, zwieńczone trójkątnym szczytem, z dostawionymi z obu stron podwójnymi aneksami na planie czworoboków. Otwory w korpusie, poza prezbiterium, zamknięte płasko, niezdobione. Otwory dzwonnicze w wieżach oraz otwór okienny w prezbiterium zamknięte łukiem pełnym. Kopuła zwieńczona latarnią przykrytą hełmem baniastym.

2. Kaplica na Krynicy – 1884; 1931-1932 rok

Kaplica drewniana, wzniesiona na planie krzyża, posadowiona na ceglanej podmurówce, przykryta dachem wielopołaciowym pokrytym blachą. Ściany szalowane pionowo deskami, zamknięte trójkątnymi szczytami szalowanymi w kłos. Otwory okienne i drzwiowy zamknięte płasko, niezdobione. Na dachu umieszczona centralnie wieżyczka przykryta baniastym hełmem, zwieńczona krzyżem kowalskiej roboty.

3. Kościół parafialny pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła w Jabłoni Kościelnej – 1868 rok

Kościół salowy, murowany z cegły, otynkowany, z trójkondygnacyjną wieżą na planie kwadratu, dostawioną od zachodu. Prezbiterium niewydzielone, zamknięte płasko. Korpus przykryty dachem dwuspadowym pokrytym blachą miedzianą. Wieża przykryta hełmem o połaciach rombowatych, zwieńczonym sterczyną z krzyżem. Portal umieszczony w pierwszej kondygnacji wieży, flankowany parami pilastrów, ujęty tynkowaną opaską, zamknięty płasko. Korpus  pięcioosiowy. Skrajne osie wydzielone pilastrami. W górnej części korpusu i pierwszej kondygnacji wieży gzyms kordonowy. Ściany korpusu zamknięte gzymsem wieńczącym. Wszystkie otwory okienne i dzwonnicze zamknięte łukiem pełnym, ujęte tynkowanymi opaskami. Otwory okienne w skrajnych osiach korpusu z trójkątnymi naczółkami. Druga i trzecia kondygnacja wieży wydzielone gzymsami kordonowymi, otwory dzwonnicze w tych kondygnacjach flankowane pilastrami.

Cmentarz położony na północno zachodnim skraju wsi, bezpośrednio po wschodniej stronie szosy Jabłoń Kościelna – Jabłoń Markowięta. Rozmieszczony na planie czworoboku o powierzchni ok. 1,25 ha. Otoczony murem z ciosów kamiennych z bramami od zachodu i północy. Na osiach bram aleje. Układ grobów rzędowy wzdłuż linii północ – południe. Większość nagrobków nowa, lastrykowa, wykonana po II wojnie światowej. Zachowanie pojedyncze nagrobki kamienne, krzyże żeliwne i kowalskiej roboty oraz jeden nagrobek żeliwny: „Stanisław / Fedorowicz / ur. 8 Maja 1826 r. / zm. 30 Stycz. 1896 r.” Pojedyncze kwatery rodzinne w ogrodzeniach żeliwnych. Groby o znaczeniu historycznym: „Julia / Wolicka / przeżywszy lat 78 / zmarła d. 6 stycznia / 1896 r.”, groby z krzyżami granitowymi czterech proboszczów parafii Jabłoń. Dwa nagrobki (Julii Wolickiej i Aleksandry z Kęskich Jelińskiej) sygnowane przez warszawskie zakłady kamieniarskie. Starodrzew: sosny i pojedyncze brzozy w nasadzeniu swobodnym.

5. Cmentarz wojenny żołnierzy niemieckich z czasów I wojny światowej w Jabłoni Kościelnej

Mogiła ziemna położona w terenie lekko falistym, ok. 700 m na południowy wschód od południowo wschodniego skraju wsi Jabłoń Kościelna, bezpośrednio po północnej stronie szosy jabłoń Kościelna – Jabłoń Dąbrowa, ok. 200 m na północny zachód od torów kolejowych Łapy – Małkinia. Mogiła na planie prostokąta o wymiarach ok. 7 x 4 m, wysokości ok. 120 cm, zorientowana dłuższym bokiem wzdłuż linii wschód – zachód z lekkim odchyleniem na północ. Mogiłę otacza rów o szerokości 1-1,5 m i głębokości do ok. 50 cm. Spoczywa w niej 40 żołnierzy niemieckich poległych w 1915 r. Mogiła wraz z rowem otoczona wtórnie ogrodzeniem z żelaznych elementów na betonowej podmurówce z furtką od południa. Na południowym skraju mogiły ustawiony wtórnie granitowy obelisk z inskrypcją: Cmentarz / wojenny / żołnierzy  / niemieckich / 1914-1918”.

6. Cmentarz wojenny żołnierzy rosyjskich z czasów I wojny światowej w Jabłoni Kościelnej (na gruntach wsi Jabłoń Jankowce) – 1915 – 1918

Mogiła ziemna położona w terenie lekko falistym, ok. 900 m na południowy wschód od południowo wschodniego skraju wsi Jabłoń Kościelna, bezpośrednio po południowej stronie torów kolejowych Łapy – Małkinia i po zachodniej stronie szosy Jabłoń Kościelna – Jabłoń Dąbrowa, w odległości ok. 50 m na zachód od tej szosy. Mogiła na planie prostokąta o wymiarach ok. 7 x 5 m, wysokości ok. 100 cm, zorientowana dłuższym bokiem wzdłuż linii południowy wschód – północny zachód. Stoki mogiły obłożone zachowanym fragmentarycznie płaszczem kamiennym z dużymi, pojedynczymi kamieniami polnymi w narożnikach podstawy. Mogiłę otacza rów o szerokości ok. 100 cm i głębokości do ok. 50 cm. Od strony zachodniej rów zatarty. Spoczywa w niej 60 żołnierzy rosyjskich poległych w 1915 r. Górna płaszczyzna mogiły otoczona współczesnym ogrodzeniem z prętów żelaznych z furtką od północy. Wewnątrz ogrodzenia, w narożnikach nasadzone pojedyncze tuje. Na południowym skraju mogiły ustawiony współczesny, drewniany krzyż prawosławny bez inskrypcji. Nie zachowało się odnotowane w Karcie Cmentarza nr 143 oryginalne, drewniane poprzeczne ramię krzyża z inskrypcją: „1914 60 Russen 1918”.

7. Cmentarz wojenny z czasów I wojny światowej w Jabłoni Śliwowie – 1915 – 1918

Mogiła położona na wyniesieniu, ok. 300 m na zachód od wsi i ok. 50 m na północny wschód od drogi polnej z Jabłoni Śliwno do Jabłoni Kościelnej. Mogiła na planie prostokąta, zbliżonego do kwadratu o wymiarach ok. 5 x 4,5 m, zorientowana dłuższą osią wzdłuż linii północ – południe, usypana na platformie ziemnej o wymiarach ok. 6,5 x 8,5 m. Wysokość mogiły ok. 100 cm. Od wschodu i północy platforma podcięta przez piaskownię. Na zachodnim stoku mogiły znajduje się obrobiony płasko kamień granitowy bez inskrypcji. Mogiła wraz z częścią platformy otoczona współczesnym ogrodzeniem z metalowych prętów z furtka od zachodu.

8. Cmentarz ludności cywilnej z czasów II wojny światowej w Krasowie Częstkach – 1943 rok

Cmentarz położony na północnym skraju wsi, bezpośrednio po zachodniej stronie drogi wiejskiej. Rozmieszczony na planie prostokąta o powierzchni ok. 1,2 ha. Otoczony współczesnym ogrodzeniem z metalowych prętów z bramą od wschodu. Na osi bramy aleja o przebiegu wschód – zachód prowadząca do kaplicy położonej w zachodniej części cmentarza. Na cmentarzu, w dwóch mogiłach położonych po północnej i południowej stronie alei, pochowanych zostało 69 mężczyzn oraz 189 kobiet i dzieci, mieszkańców wsi Krasowo-Częstki rozstrzelanych przez hitlerowców podczas pacyfikacji wsi 17.VII,1943 r. Na obu mogiłach znajdują się betonowe krzyże oraz lastrykowe tablice komemoratywne z inskrypcjami: „Tu spoczywają / ofiary barbarzyństwa hitlerowskiego / mężczyźni w ilości 69 osób / wymordowani w bestialski sposób / we wsi Krasowo-Częstki / w dniu 17 lipca 1943 r. / cześć ich pamięci” (inskrypcja na mogile północnej), „Tu spoczywają / ofiary barbarzyństwa hitlerowskiego / kobiety i dzieci w ilości 189 osób / wymordowani w bestialski sposób / we wsi Krasowo-Częstki / w dniu 17 lipca 1943 r. / cześć ich pamięci” (inskrypcja na mogile południowej). W zachodniej części cmentarza, w sąsiedztwie kaplicy znajduje się obelisk z piaskowca z inskrypcją: „Tu stała stodoła / w której Niemcy / dn. 17 lipca 1943 r. w bestialski sposób / wymordowali 258 osób”. Starodrzew: nasadzenie tuj i świerków wzdłuż granic cmentarz, szpaler świerkowy wzdłuż alei i nasadzenie welonowe dębów wzdłuż południowego skraju szpaleru świerkowego.

9. Cmentarz wojenny z czasów I wojny światowej w Krasowie Wielkim – 1915 – 1918

Cmentarz położony w terenie falistym, ok. 1500 m na południe od wsi Krasowo Wielkie, po zachodniej stronie szosy do Markowa Wólki, ok. 200 m na zachód od tej szosy, na północno wschodnim skraju lasu mieszanego. Cmentarz rozmieszczony na planie zbliżonym do kwadratu o powierzchni ok. 0,07 ha, otoczony rowem szerokości ok. 1,5 m i głębokości do 1 m oraz wałem ziemnym wysokości do ok. 70 cm z pozostałością bramy w wale północno wschodnim. Z bramy zachowały się dwa filary na planie prostokąta, murowane z ciosów kamiennych. Filary zwieńczone czterospadowymi parapetami z pozostałościami żelaznych elementów, prawdopodobnie krzyży, w zwieńczeniach. W obrębie cmentarza czytelne są pozostałości czterech rzędów mogił ułożonych wzdłuż linii wschód – zachód. Nagrobki nie zachowały się. Brak starodrzewu. Brak podstaw do ustalenie liczny poległych. Na cmentarzu pochowani zostali prawdopodobnie żołnierze niemieccy i rosyjscy. Wnętrze cmentarza zarośnięte samosiewkami drzew.

10. Cmentarz wojenny z czasów I wojny światowej we wsi Łopienie Ruś (dawniej) – 1915 – 1918

Mogiła położona na północnym stoku wyniesienia, około 500 m na zachód od wsi, ok. 50 m na południe od bezimiennego cieku. Mogiła usypana pierwotnie na planie prostokąta, obecnie, na skutek częściowego zniszczenia stoków i podstawy na planie zbliżonym do wydłużonego owalu zorientowanego dłuższą osią wzdłuż linii północ – południe. Zachowane wymiary: ok. 8 x 5,5 m, zachowana wysokość: 120 – 130 cm. Mogiła posiadała pierwotnie płaszcz kamienny, zachowany obecnie szczątkowo. Płytki rów otaczający mogiłę oraz kamienie z jej konstrukcji odnotowane w Karcie Cmentarza nr 158 nie zachowały się. W mogile pochowani zostali żołnierze niemieccy lub rosyjscy. Brak podstaw do ustalenia ich liczby.

11. Cmentarz rzymskokatolicki w Nowych Piekutach – 2 połowa XIX wieku

Cmentarz położony na wyniesieniu w terenie falistym, na północno zachodnim skraju wsi. Rozmieszczony na planie ośmioboku (złożonego z dwóch czworoboków) o powierzchni ok. 1,4 ha, otoczony współczesnym ogrodzeniem z żelaznych giętych prętów, z bramą od południa i zachodu. Na osiach bram aleje. Układ grobów rzędowy wzdłuż linii wschód – zachód. Większość nagrobków nowa, lastrykowa. Zachowały się pojedyncze krzyże żeliwne i kowalskiej roboty osadzone na granitowych cokołach oraz pojedyncze nagrobki kamienne i jeden żeliwny – najstarszy w formie sarkofagu z datą: „1887 r.”. W zachodniej części cmentarza zachowana kapliczka z głazu granitowego zwieńczona figurą Matki Boskiej. Na bocznej ścianie kapliczki inskrypcja: „Xsiądz Jan / Krassowski / fundavit / 1887 r.”. Nagrobek o znaczeniu historycznym: grób nieznanego żołnierza poległego w 1939 r. Starodrzew wycięty.

12. Cmentarz wojenny żołnierzy niemieckich z czasów I wojny światowej w Stokowisku – 1915 – 1918

Mogiła ziemna położona ok. 250 m na zachód od północno zachodniego skraju wsi, bezpośrednio po południowej stronie drogi asfaltowej do Jabłoni-Śliwowa. Mogiła na planie zbliżonym do prostokąta o wymiarach ok. 10 x 7 m. zorientowana dłuższą osią wzdłuż linii północ – południe. Zachowana wysokość mogiły ok. 250 cm. Mogiłę otaczał pierwotnie dookolny rów o szerokości ok. 1 m zachowany obecnie reliktowo jedynie od strony północno zachodniej. W mogile pochowanych zostało ok. 50 żołnierzy niemieckich poległych w 1915 r. Podstawa i stok mogiły od południa, wschodu i zachodu podorane. Stoki i zachowany fragment rowu zarośnięte krzakami.

Gminna ewidencja zabytków gminy Nowe Piekuty, poza zabytkami wpisanymi do rejestru zabytków, obejmuje także obiekty nierejestrowe. Są to: zabytki budownictwa drewnianego (siedemnaście obiektów), murowanego (osiem obiektów), kapliczki i krzyże przydrożne (szesnaście obiektów), mogiły i cmentarze (sześć obiektów) oraz jeden park w dawnym zespole dworskim.

1. Cmentarz przykościelny w zespole kościoła parafialnego w Hodyszewie – 1942 rok

Cmentarz położony wokół kościoła, otoczony murem z ciosów granitowych. Z elementów napowierzchniowych cmentarza zachowała się jedna mogiła w ogrodzeniu kowalskiej roboty: „Ksiądz proboszcz / Marcjan / Dąbrowski / budowniczy kościoła / w Hodyszewie / * 3 III 1878 r. / + 18 IV 1942 r.” Starodrzew: nasadzenie klonów i lip wzdłuż muru otaczającego teren cmentarza i kościoła.

2. Krzyż przydrożny w Hodyszewie –  1905 rok

Krzyż ustawiony na rozstaju szosy do Nowych Piekut i drogi do wsi Jośki, około 200 m na zachód od zachodniego skraju wsi Hodyszewo. Krzyż żeliwny osadzony w dwukondygnacyjnym, granitowym cokole. Dolna i górna część cokołu w formie sześcianu.

3. Dom drewniany – Hodyszewo, ul. ppłk. St. Platonoffa 2 – koniec XIX wieku

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta, posadowiony na kamiennej podmurówce, jednokondygnacyjny, ściany wzniesione w technice zrębowej, przykryty dwuspadowym dachem pokrytym eternitem. Otwory okienne i drzwiowy zamknięte płasko. Świetliki komory zamknięte trójkątnie. Okna z ozdobnie wycinanymi nadokiennikami. Narożniki oszalowane pionowymi deskami z ornamentem geometrycznym.

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta, posadowiony na wysokiej, betonowej podmurówce, jednokondygnacyjny, ściany wzniesione w technice zrębowej, przykryty dwuspadowym dachem pokrytym blachą. Otwory okienne i drzwiowy zamknięte płasko, niezdobione. Narożniki oszalowane pionowymi deskami.

5. Dom drewniany – Hodyszewo, ul. ppłk. St. Platonoffa 7 – początek XX wieku

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta, posadowiony na betonowej podmurówce, jednokondygnacyjny, ściany wzniesione w technice zrębowej, przykryty dwuspadowym dachem pokrytym eternitem. Otwory okienne i drzwiowy zamknięte płasko, niezdobione.

6. Dom drewniany – Hodyszewo, ul. ppłk. St. Platonoffa 8 – początek XX wieku

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta, posadowiony na betonowej podmurówce, jednokondygnacyjny, ściany wzniesione w technice zrębowej, przykryty dwuspadowym dachem pokrytym dachówką cementową. Otwory okienne i drzwiowy zamknięte płasko, niezdobione.

7. Dom drewniany – Hodyszewo, ul. ppłk. St. Platonoffa 12 – początek XX wieku

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta, posadowiony na betonowej podmurówce, jednokondygnacyjny, ściany wzniesione w technice zrębowej, przykryty dwuspadowym dachem pokrytym eternitem. Otwory okienne i drzwiowy oraz świetlik komory zamknięte płasko. Narożniki i dolna część zrębu do wysokości dolnej krawędzi otworów okiennych oszalowane pionowymi deskami. Szczyt zwieńczony pazdurem.

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta, posadowiony na betonowej podmurówce, jednokondygnacyjny, ściany wzniesione w technice zrębowej, przykryty dwuspadowym dachem pokrytym eternitem. Otwory okienne i drzwiowy zamknięte płasko. Zrąb i narożniki oszalowane pionowymi deskami, narożniki zdobione wycinanym ornamentem roślinnymi i geometrycznym. Bryła zmieniona przed dobudówkę do tylnej ściany wzdłużnej. Stolarka okienna częściowo zmieniona.

9. Dom drewniany – Hodyszewo, ul. ppłk. St. Platonoffa 16 – początek XX wieku

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta, posadowiony na betonowej podmurówce, jednokondygnacyjny, ściany wzniesione w technice zrębowej, przykryty dwuspadowym dachem pokrytym eternitem. Otwory okienne i drzwiowy zamknięte płasko, niezdobione. Stolarka okienna częściowo zmieniona.

10. Dom drewniany – Hodyszewo, ul. ppłk. St. Platonoffa 42 – początek XX wieku

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta, posadowiony na betonowej podmurówce, jednokondygnacyjny, ściany wzniesione w technice zrębowej, przykryty dwuspadowym dachem pokrytym eternitem. Otwory okienne i drzwiowy zamknięte płasko, niezdobione. Narożniki oszalowane pionowymi deskami. Szczyt zwieńczony pazdurem.

11. Cmentarz rzymskokatolicki (dawny) w Hodyszewie – połowa XIX wieku

Cmentarz położony w terenie falistym ok. 300 m na północ od wschodniego skraju wsi, bezpośrednio po zachodniej stronie drogi Hodyszewo-Wodziki, vis a vis nowego cmentarza. Rozmieszczony na planie trójkąta o powierzchni około 0,2 ha. Teren cmentarza otoczony zachowanym częściowo murem z kamienia polnego układanym bez zaprawy. Zachowały się dwie mogiły z krzyżami kowalskiej roboty. Najstarszy zachowany nagrobek: „Franciszek / Olszewski / żył lat 22 / zamordowany przez bandę / dn. 8-XII-1945 r.” Starodrzew: sosny w nasadzeniu swobodnym.

12. Cmentarz rzymskokatolicki (parafialny) w Hodyszewie – koniec XIX wieku

Cmentarz położony w terenie falistym, ok. 300 m na północ od wschodniego skraju wsi, bezpośrednio po wschodniej stronie drogi Hodyszewo-Wodziki, vis a vis starego cmentarza. Rozmieszczony na planie nieregularnego pięcioboku o powierzchni ok. 0,8 ha. Teren cmentarza otoczony nowym, wzniesionym w 1996 r., murem z ciosów kamiennych, z brama od strony południowo zachodniej. Układ mogił rzędowy wzdłuż linii północ – południe. Większość grobów nowa, założona po Ii wojnie światowej. Zachowane pojedyncze krzyże kowalskiej roboty, drewniane i nagrobki granitowe. Trzy najstarsze zachowane nagrobki – granitowe – z okresu funkcjonowania cmentarza jako nekropoli prawosławnej. Najstarszy nagrobek z czytelną inskrypcją: „Здесъ почивает / раба Божия Капи- / танна Саввча / Василева Опъ- / […] / 1905 г. 30 сентябр.” Starodrzew całkowicie wycięty.

13. Mogiła zbiorowa ludności cywilnej z czasów II wojny światowej w Jabłoni Dobkach – 1944 rok

Mogiła położona w centrum wsi. Rozmieszczona na planie prostokąta o powierzchni ok. 0,009 ha. Otoczona współczesnym ogrodzeniem z metalowych prętów z furtką od zachodu. W centralnej części umieszczony lastrykowy pomnik z tablicą komemoratywną: „Tu spoczywa 91 osób zamordowanych / przez hitlerowców z następujących rodzin / Białych / Pruszyńskich / Gołaszewskich / Jabłońskich / Jankowskich / Szepietowskich / Śliwowskich / Jabłońskich / Jabłońskich / Grzeszczuk / Jabłoński / Kaczyńskich / Jabłońskich / Jabłońskich / Jabłońskich / Porowskich / Jabłońskich / Jabłońskich / Szymborska / Raciborski”. Wokół pomnika rozmieszczone dodatkowe tablice z nazwiskami ofiar. Skraje mogiły obsadzone tujami. Bezpośrednio na południe od mogiły, przy drodze znajduje się nowa, murowana kapliczka upamiętniająca ludność cywilną pochowaną w mogile.

14. Krzyż przydrożny w Jabłoni Dobkach – 1896 rok

Krzyż na granitowym cokole w formie graniastosłupa zamkniętego półkoliście. Pionowe ramię ażurowe, kowalskiej roboty, zwieńczone odlewanym krzyżem żeliwnym. Krzyż otoczony wtórnie ogrodzeniem z prętów żelaznych na betonowej podmurówce.

15. Młyn murowany, motorowy (obecnie nie użytkowany) w Jabłoni Jankowcach- lata 30 XX wieku

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta, murowany z bloczków betonowych, jednokondygnacyjny ze ścianką kolankową i użytkowym poddaszem, nieotynkowany, przykryty dwuspadowym dachem pokrytym blachą. Do ściany szczytowej i wzdłużnej dostawione prostokątne, jednokondygnacyjne dobudówki przykryte dachami jednospadowymi.

16. Dróżniczówka kolejowa, murowana w Jabłoni Jankowcach – początek XX wieku

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta, murowany z cegły, jednokondygnacyjny, nieotynkowany, przykryty dachem dwuspadowym pokrytym eternitem. Ściany zamknięte gzymsem wieńczącym. Ściana frontowa dwuosiowa. Otwory okienne zamknięte łukiem odcinkowym, otwór drzwiowy w ścianie szczytowej przemurowany.

17. Cmentarz przykościelny w zespole kościoła parafialnego w Jabłoni Kościelnej – XV wieku

Cmentarz położony w centrum wsi, wokół kościoła. Otoczony murem z ciosów kamiennych na planie czworoboku o powierzchni ok. 0,5 ha. Brama od zachodu. Dwie zachowane mogiły położone w części cmentarza zlokalizowanej na wschód od prezbiterium kościoła. Jeden nagrobek w formie krzyża żeliwnego osadzonego w kamiennym cokole: „Franciszek Hoyer / żył lat 62 / + d. 10 mar. 1864 r.” Drugi – Franciszka Gostkowskiego zm. 1854 r. i Anieli Szepietowskiej zm. 1853 r. – w formie sarkofagu z nieczytelną inskrypcją. Starodrzew: lipy w nasadzeniu welonowym wzdłuż muru cmentarnego.

18. Ogrodzenie z bramą w zespole kościoła parafialnego w Jabłoni Kościelnej, murowane – koniec XIX wieku

Mur z ciosów kamiennych przykryty dwuspadowym parapetem betonowym. Brama od zachodu w formie czterech filarów murowanych z ciosów kamiennych, przykrytych czterospadowymi parapetami. Dwa środkowe filary zwieńczone krzyżami kowalskiej roboty. Skrzydła bramy i flankujących ją furtek współczesne, wykonane z żelaznych prętów i blachy.

19. Plebania murowana w zespole kościoła parafialnego w Jabłoni Kościelnej – 1932 rok

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta, murowany z cegły, jednokondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, otynkowany. Przykryty czterospadowym dachem pokrytym blachą. Ściana frontowa pięcioosiowa ze zryzalitowaną trzecią osią. Narożniki ryzalitu ujęte lizenami. Portal flankowany pojedynczymi kolumnami z otworem drzwiowym zamkniętym płasko. Ryzalit zamknięty jednoosiową facjatą z balkonem i trójkątnym szczytem, przykrytą daszkiem dwuspadowym. Kolumny portalu podpierają łuk pełny w obrębie facjaty zamykający niszę z balkonem. W górnych częściach ścian, poza ryzalitem, umieszczony gzyms kordonowy. Ściany zamknięte gzymsem wieńczącym. Otwory okienne zamknięte płasko, niezdobione.

20. Krzyż przydrożny w Jabłoni Kościelnej – 1896 rok

Krzyż na granitowym, trójkondygnacyjnym cokole w formie graniastosłupa. Pionowe ramię ażurowe, kowalskiej roboty, zwieńczone odlewanym krzyżem żeliwnym. Krzyż otoczony ogrodzeniem z prętów żelaznych zakończonych liliami burbońskimi.

21. Krzyż przydrożny w Jabłoni Kościelnej – 1909 rok

Krzyż kowalskiej roboty, żelazny, osadzony na granitowym, dwukondygnacyjnym cokole w formie graniastosłupa z wolutowymi spływami w zwieńczeniu. Na cokole inskrypcja: „Fundator / Teofil / Godlewski/ 1909 R.”. Krzyż otoczony wtórnie ogrodzeniem z prętów żelaznych.

22. Krzyż przydrożny w Jabłoni Piotrowcach – 1888 rok

Krzyż ustawiony na północnym skraju wsi, żeliwny, osadzony w dwukondygnacyjnym, granitowym, sześciennym cokole.  W dolnej części cokołu wykonane reliefem wypukłym wyobrażenie serca i wyryta data: „1888”.

23. Kapliczka przydrożna w Jabłoni Śliwowie – 1918 rok

Kapliczka na planie kwadratu, posadowiona na kamiennym cokole, murowana z cegły, jednokondygnacyjna, otynkowana, przykryta dwuspadowym daszkiem pokrytym dachówką ceramiczną. Cokół obłożony cegła klinkierową. We frontowej płaszczyźnie kapliczki umieszczona prostokątna nisza poprzedzona kwadratową płyciną. W górnej części ścian, nad niszą gzyms kordonowy. Ściany kapliczki zamknięte gzymsem wieńczącym i trójkątnym szczytem. W zwieńczeniu dachu umieszczony krzyż kowalskiej roboty.

24. Krzyż przydrożny w Jabłoni Śliwowie – 1895 rok

Krzyż na granitowym cokole w formie graniastosłupa. Pionowe ramię ażurowe, kowalskiej roboty, zwieńczone odlewanym krzyżem żeliwnym. Krzyż otoczony wtórnie ogrodzeniem z prętów żelaznych na betonowej podmurówce.

25. Krzyż przydrożny w Krasowie Częstkach – 1897 rok

Krzyż kowalskiej roboty, żelazny, ażurowy, posadowiony na granitowym cokole w formie graniastosłupa. Na frontowej płaszczyźnie cokołu umieszczona data „1897”. Krzyż otoczony wtórnie ogrodzeniem z prętów żelaznych.

26. Krzyż przydrożny w Krasowie Częstkach – podstawa kamienna – koniec XIX – początek XX w., krzyż metalowy – 2. połowa XX w.

Krzyż ustawiony na południe od wsi, przy skrzyżowaniu drogi prowadzącej do wsi z szosą Nowe Piekuty – Szepietowo. Krzyż kowalskiej roboty osadzony na dwukondygnacyjnym, wysokim, granitowym cokole. Obie części cokołu w formie sześcianu.

27. Krzyż przydrożny w Krasowie Częstkach – 1895 rok

Krzyż kowalskiej roboty osadzony na granitowym cokole w formie graniastosłupa. Krzyż otoczony wtórnie ogrodzeniem z prętów żelaznych na betonowej podmurówce. Na krzyżu umieszczona data: „1895”.

28. Młyn murowany, motorowy, obecnie budynek handlowy – lata 30 XX wieku

Budynek na planie prostokąta, murowany z cegły, dwukondygnacyjny, otynkowany, przykryty dwuspadowym dachem pokrytym eternitem. Układ i kształt osi w pierwszej kondygnacji częściowo zmieniony. Druga kondygnacja trójosiowa z otworami okiennymi zamkniętymi płasko. Bryła budynku przekształcona przez dobudówkę do ściany szczytowej. Cechy zabytku częściowo zatarte.

29. Dom drewniany w Łopieniu Jeżach – lata 20 – 30 XX wieku

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta, posadowiony na wysokiej betonowej podmurówce, wzniesiony w technice zrębowej, jednokondygnacyjny, ze ścianką kolankową, przykryty dwuspadowym dachem pokrytym eternitem. Zrąb częściowo oszalowany pionowymi deskami. Ścianka kolankowa oszalowana pionowo ozdobnie wycinanymi deskami. Wszystkie otwory zamknięte płasko, niezdobione.

30. Krzyż przydrożny w Łopieniu Rusi – 1893 rok

Krzyż kowalskiej roboty, ażurowy, osadzony na granitowym cokole w formie graniastosłupa. Krzyż otoczony wtórnie ogrodzeniem z prętów żelaznych na betonowej podmurówce.

31. Krzyż przydrożny w Markowie Wólce – 1892 rok

Krzyż ustawiony na północnym skraju wsi. Krzyż kowalskiej roboty osadzony na dwukondygnacyjnym, wysokim, granitowym cokole w formie sześcianu. W górnej części cokołu wykonane reliefem wypukłym wyobrażenie serca. W dolnej części cokołu umieszczona inskrypcja: „JULJAN MARK[OWSKI?] / 1892 R.”.

32. Kościół parafialny pw. Św. Kazimierza w Nowych Piekutach – 1937 rok

Kościół wzniesiony na planie krzyża łacińskiego, posadowiony na podmurówce z ciosów kamiennych, murowany z cegły, otynkowany. Korpus przykryty dwuspadowym dachem pokrytym dachówka ceramiczną. Prezbiterium zamknięte pięciobocznie, przykryte dachem wielopołaciowym, flankowane dwoma symetrycznymi aneksami na planie prostokąta. Od północnego wschodu do transeptu dostawiona czterokondygnacyjna wieża na planie kwadratu. Korpus pięcioosiowy. Osie rozdzielone lizenami. Wszystkie ściany zamknięte gzymsem wieńczącym. Portal poprzedzony otwartym gankiem zamknięty łukiem odcinkowym. Wszystkie otwory okienne zamknięte łukiem pełnym (korpus i prezbiterium), odcinkowo (okno nad portalem) lub płasko (w aneksach). Otwory okienne w prezbiterium w formie biforium.

33. Cmentarz przykościelny w Nowych Piekutach – XIX wiek

Cmentarz położony na południowy wschód od kościoła, w centrum wsi. Otoczony murem z kamienia polnego. Z elementów napowierzchniowych cmentarza zachowały się dwie mogiły: jedna z nagrobkiem z 1867 r., zwieńczonym figurą Matki Boskiej – najstarszy zachowany nagrobek: „WITALIS / ŁOPIEŃSKI / ŻYŁ LAT 62 / ZMARŁ 27 MAJA 1867”. Drugi w formie płyty nagrobnej, ustawiony wtórnie przy murze kościelnym: „D.O.M. / S. P. JAN WAGA ŻYŁ LAT 71 UMARŁ / DNIA 16 LIPCA 1848 R. BARBARA / WAGA ŻYŁA LAT 40 / I MARJANNA ZYŁA LAT 16 UMARŁY / D. 6 SIERPNIA 1875 R.”

34. Plebania murowana w zespole kościoła parafialnego w Nowych Piekutach – lata 30 XX wieku

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta, murowany z cegły, jednokondygnacyjny, otynkowany, z użytkowym poddaszem, przykryty czterospadowym dachem pokrytym dachówką ceramiczną. Ściana frontowa pięcioosiowa ze zryzalitowaną trzecia osią. Naroża ujęte lizenami. Ryzalit boniowany. W górnej części ścian, poza ryzalitem, gzyms kordonowy. Otwór drzwiowy umieszczony we wgłębnym ganku zamkniętym łukiem pełnym. Ryzalit zamknięty jednoosiowa wystawką przykrytą daszkiem jednospadowym. Wszystkie otwory zamknięte płasko. Otwory okienne ujęte tynkowanymi opaskami. Bryła budynku zmieniona przez dobudówkę do ściany szczytowej.

35. Budynek drewniany, obecnie Punkt Przedszkolny – Nowe Piekuty, ul. Główna 2/2A – lata 20 – 30 XX wieku

Budynek rozmieszczony na planie wydłużonego prostokąta, posadowiony na betonowej podmurówce, wzniesiony w technice zrębowej (?), jednokondygnacyjny, przykryty dachem naczółkowym pokrytym eternitem. Ściany obite papą. Wszystkie otwory zamknięte płasko, niezdobione. Bryła budynku zmieniona przez dobudówkę do ściany szczytowej.

36. Dom drewniany – Nowe Piekuty 18 – początek XX wieku

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta, wzniesiony w technice zrębowej, jednokondygnacyjny, przykryty dwuspadowym dachem pokrytym blachą. Zrąb oszalowany poziomo deskami. Wszystkie otwory zamknięte płasko, niezdobione.

37. Dom drewniany – Nowe Piekuty 24 – początek XX wieku

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta, posadowiony na betonowej podmurówce, wzniesiony w technice zrębowej, jednokondygnacyjny, przykryty dwuspadowym dachem pokrytym eternitem. Wszystkie otwory zamknięte płasko, niezdobione.

38. Kapliczka przydrożna w Nowych Piekutach – 1848 rok

Kapliczka trójkondygnacyjna, murowana z cegły, otynkowana. Pierwsza kondygnacja rozmieszczona na planie kwadratu, zwieńczona szczytem uskokowym, z niszą zamkniętą odcinkowo w dolnej części kondygnacji i niszą zamkniętą płasko szczycie. Druga kondygnacja w formie kolumny z gzymsem kordonowym w górnej części i podwójnym gzymsem wieńczącym. Trzecia kondygnacja na planie kwadratu, zamknięta gzymsem wieńczącym z niszą zamkniętą łukiem pełnym. W attyce, w niszy zamkniętej łukiem pełnym umieszczona figura Chrystusa ukrzyżowanego.

39. Krzyż przydrożny w Krasowie Wielkim – 1892 rok

Krzyż kowalskiej roboty, ażurowy, osadzony na granitowym cokole w formie dwukondygnacyjnego graniastosłupa. Krzyż otoczony wtórnie ogrodzeniem z prętów żelaznych na betonowej podmurówce.

40. Dom drewniany – Koboski 2 – początki XX wieku

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta posadowiony na podmurówce ujętej betonowa opaską, wzniesiony w technice zrębowej, jednokondygnacyjny, przykryty dwuspadowym dachem pokrytym blachą. Wszystkie otwory zamknięte płasko, niezdobione. Szczyty zwieńczone pazdurami.

41. Krzyż przydrożny w Koboskach – 1902 rok

Krzyż żeliwny osadzony na granitowym, trójkondygnacyjnym cokole w formie graniastosłupa. Na przedniej płaszczyźnie cokołu data: „1902”, umieszczona w prostokątnej płycinie, wyżej – na trzeciej kondygnacji cokołu wykuty krzyż łaciński. Krzyż otoczony wtórnie ogrodzeniem z prętów żelaznych.

42. Dom drewniany – Koboski 7 – 2 połowa XIX wieku

Chałupa rozmieszczona na planie prostokąta, wzniesiona w technice zrębowej, jednokondygnacyjna, przykryta czterospadowym dachem pokrytym strzechą. Wszystkie otwory zamknięte płasko, niezdobione.

43. Dom drewniany – Koboski 15 – lata 20 – 30 XX wieku

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta posadowiony na podmurówce z ciosów granitowych, wzniesiony w technice zrębowej, jednokondygnacyjny, przykryty dwuspadowym dachem pokrytym eternitem. Narożniki oszalowane pionowymi deskami. Wszystkie otwory zamknięte płasko, niezdobione. Otwór drzwiowy poprzedzony otwartym gankiem.

44. Dom drewniany – Piekuty Urbany 9 – 1930 rok

Budynek rozmieszczony na planie prostokąta posadowiony na podmurówce ujętej betonowa opaską, wzniesiony w technice zrębowej, jednokondygnacyjny, przykryty dwuspadowym dachem pokrytym eternitem. Wszystkie otwory zamknięte płasko, niezdobione.

45. Krzyż przydrożny w Piekutach Urbanach – koniec XIX – początek XX wieku

Krzyż kowalskiej roboty, ażurowy, osadzony na granitowym cokole w formie graniastosłupa. Krzyż otoczony wtórnie ogrodzeniem z prętów żelaznych na betonowej podmurówce.

46. Cmentarz wojenny żołnierzy niemieckich z czasów I wojny światowej w Skłodach Borowych – 1915 – 1918

Cmentarz położony na niewielkim wyniesieniu, w lesie sosnowym, około 40 m na wschód od drogi leśnej prowadzącej od południowego skraju wsi Skłody Borowe do szosy Nowe Piekuty – Szepietowo. Rozmieszczony na planie kwadratu o powierzchni około 1 ara. Układ całości czytelny, mogił częściowo czytelny. Teren cmentarza otoczony od wewnątrz wałem ziemnym szerokości około 2,5 m i wysokości do około 60 cm z pozostałością bramy od strony południowej. Filary bramy murowane z ciosów kamiennych. Po zewnętrznej stronie wału cmentarz otoczony rowem szerokości około 150 cm i głębokości około 50 cm. Układ mogił najprawdopodobniej rzędowy wzdłuż linii wschód – zachód. Zachowały się słabo czytelne dwie mogiły ziemne bez nagrobków. W północno wschodniej części cmentarza umieszczony późniejszy (?) grób z żelaznym krzyżem kowalskiej roboty bez epitafium. Brak starodrzewu. Wnętrze cmentarza zarośnięte samosiewkami drzew. Wg miejscowej tradycji na cmentarzu pochowanych zostało 10 żołnierzy niemieckich, jednak rozległość obszaru cmentarza wskazuje, że mogła zostać na nim złożona większa liczba poległych w 1915 r.

47. Miejsce upamiętnienia 21 mieszkańców wsi Skłody Borowe zamordowanych przez żołnierzy niemieckich – 1944 rok

Pomnik ustawiony w centrum wsi. Na obelisku w formie ciosu granitowego umieszczony ażurowy, żelazny krzyż i dwie tablice komemoratywne: 1/ „Pamięci / zamordowanym / przez hitlerowców / z 11 na 12.08.1944 roku / Synom Tej Ziemi / w 60 Rocznicę / Rodacy / Skłody Borowe / 11.08.2004 r.”; 2/ „Brzozowski Paweł lat 30 / Gąsowski Antoni lat 21 / Gąsowski Stanisław lat 65 / Jankowski Henryk lat 14 / Jankowski Stanisław lat 25 / Kobosko Władysław lat 77 / Konopko Leokadia lat 56 / Krasowski Ignacy lat 47 / Krasowski Stanisław lat 19 / Krasowski Władysław lat 34 / Krasowski Kazimierz lat 19 / Laskowski Tadeusz lat 17 / Lewicki Wacław lat 60 / Olędzki Kazimierz lat 18 / Perkowski Franciszek lat 75 / Skłodowski Antoni lat 35 / Sosieński Wacław lat 36 / Średnicki Tomasz lat 66 / Szymborski Władysław lat 45 / Wyczołek Michał lat 54 / Zalewski Antoni lat 35”. Pomnik otacza ogrodzenie kowalskiej roboty.

48. Dwór drewniany w Stokowisku – początek XX wieku

Dwór rozmieszczony na planie rozczłonkowanej bryły, posadowiony na kamiennej podmurówce ujętej betonową opaską, wzniesiony w technice zrębowej, jednokondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, przykryty dachem wielopołaciowym z dwoma naczółkami, pokrytym blachą. Zrąb oszalowany pionowymi deskami. Wszystkie otwory zamknięte płasko, niezdobione. Bryła zmieniona przez dobudówkę do ściany wzdłużnej.

49. Spichlerz murowany w zespole dworskim w Stokowisku – 1905 rok

Spichlerz rozmieszczony na planie prostokąta, trójkondygnacyjny, murowany z ciosów granitowych (w pierwszej kondygnacji) i z cegły (w drugiej i trzeciej kondygnacji), nieotynkowany. Dach nie zachował się, pierwotnie najprawdopodobniej dwuspadowy. Narożniki boniowane, wykonane z ciosów granitowych we wszystkich kondygnacjach. Otwory okienne i drzwi gospodarczych zamknięte odcinkowo. Budynek w stanie ruiny.

50. Pozostałości parku w zespole dworskim w Stokowisku – koniec XIX wieku

Park krajobrazowy, położony wokół dworu. Elementy kompozycji zieleni nieczytelne. Element wodny kompozycji: struga opływająca dwór i park od południa i zachodu. Starodrzew: dwie lipy i dwa jesiony przed fasadą dworu oraz dwa jesiony między strugą i dworem.